بودجه‌ریزی کارآفرینانه در بودجه دولتی ایران: موانع و راه‌کارها

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه رهبری و سرمایه انسانی، دانشکده مدیریت دولتی و علوم سازمانی، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 کارشناس ارشد، گروه رهبری و سرمایه انسانی، دانشکده مدیریت دولتی و علوم سازمانی، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

هدف: جدیدترین رویکرد در بودجه‌ریزی، بودجه‌ریزی کارآفرینانه است. در این رویکرد برنامه‌های استراتژیک، محرک‌های انگیزشی و پاسخ‌گویی، در چارچوب بودجه با یکدیگر ادغام می‌شوند و با شهروندان به‌عنوان یک بسته کلی، ارتباط برقرار می‌شود. موفقیت بودجه کارآفرینانه، بر اساس بودجه‌بندی عملکرد پیشین آن بنا شده است که نیاز دارد به بیان مأموریت، اهداف سنجش‌پذیر، اقدام‌های عملکردی برای کارایی و اثربخشی و حلقه‌های بازخورد برای به‌کارگیری از نظرسنجی رضایت شهروندان و گروه‌های متمرکز. بودجه‌بندی عملکرد پاسخ‌گویی را مدنظر قرار می‌دهد و مسئولیت آن را متوجه رؤسای بنگاه و مدیران برنامه می‌کند. با توجه به پاسخ‌گویی و شاخص‌های عملکرد کافی، سیاست‌گذاران می‌توانند به سیستم‌های بوروکراتیک اعتماد کنند تا اختیار هزینه‌کردن بودجه را نامتمرکز سازند. در واقع، بودجه به مدیران سازمان، به‌صورت تخصیص یک‌جا پرداخت می‌شود تا هر طور که صلاح می‌داند، آن را اداره کند. در ازای این اعتماد چشمگیر به مدیران دولتی، انتظار می‌رود که آن‌ها بر اساس دستاوردهای عملکرد خود، شواهدی از موفقیت در دستاوردها را ارائه دهند. در ایران و در سال‌های اخیر، بر حرکت به‌سمت طراحی بودجه، بر اساس بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد، تأکیدهای زیادی شده است؛ اما به‌طور کلی، بودجه‌ریزی در ایران معمولاً ترکیبی از دو نوع بودجه‌ریزی افزایشی و برنامه‌ای بوده است. می‌توان این گونه استدلال کرد که به‌دلیل وجود نقاط مشترک فراوان، بین بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد و بودجه‌ریزی کارآفرینانه، تلاش در جهت کارآفرینانه‌شدن بودجه در کشور، نه‌تنها با برنامه‌های گذشته منافاتی ندارد، بلکه تکمیل‌کننده آن‌ها خواهد بود. در پژوهش حاضر، در وهله اول، به‌دنبال شناخت موانع کارآفرینانه‌شدن بودجه دولتی ایران و در وهله دوم، پیشنهاد راه‌حل‌های مقتضی بوده‌ایم.
روش: رویکرد این پژوهش، کیفی تحلیل مضمون و مطابق با تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۱۸ تن از خبرگان، مجریان و صاحب‌نظران بودجه‌ریزی عمومی است. در این پژوهش نخست با استفاده از روش کتابخانه‌ای و مرور کتاب‌ها و مقاله‌های داخلی و خارجی، به بررسی مبانی نظری و پیشینه پژوهش پرداخته خواهد شد. سپس داده‌های اولیه پژوهش، بر اساس پیشینه پژوهش و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته گردآوری و اطلاعات مصاحبه‌ها، کدگذاری می‌شود.
یافته‌ها: موانع بر سر راه کارآفرینانه‌شدن بودجه دولتی ایران، در پنج گروه قانونی (شکاف میان بودجه و اسناد بالادستی، انعطاف‌ناپذیری قوانین، ضعف قوانین مالیاتی، فقدان شفافیت، عدم بازنگری در سازمان‌های گیرنده بودجه)، تنظیم دستگاهی (ضعف ساختار اداری، فرهنگ غلط سازمانی، فقدان کارآفرینی سازمانی، عدم تخصص‌گرایی و شایسته‌سالاری، حکم‌فرمایی نظام چانه‌زنی)، تصویبی (رابطه مجلس و دولت، ساختار منافع، صلاحیت فنی نمایندگان، حاکمیت دیدگاه محلی و منطقه‌ای)، اجرایی (رانت نفت، ناکارآمدی دولت، مشکلات فنی و ساختاری، حاکمیت دیدگاه‌های سیاسی و ایدئولوژیک، بی‌ثباتی اقتصادی) و نظارتی (رویکرد سنتی، تعدد نهادهای نظارتی، فقدان نظارت همگانی) طبقه‌بندی شدند که ذیل هر یک مهم‌ترین موارد مربوطه معرفی و شرح داده شده است.
نتیجه‌گیری: با تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها و بازبینی و تعمیق در مضمون‌های فراگیر به‌دست‌آمده، سه مؤلفه ساختار حاکمیتی، به‌کارگیری نابجای درآمدهای نفتی و ضعف تولید داخلی و ضعف جامعه مدنی را می‌توان ریشه‌های بروز مشکلات و موانع دیگر در جهت استقرار بودجه‌ریزی کارآفرینانه در کشور دانست. به این ترتیب، راه‌کارهای استقرار این سیستم بودجه‌ریزی در کشور از مسیر حل این موارد می‌گذرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Entrepreneurial Budgeting in the Iranian Government Budget: Obstacles and Solutions

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Moghimi 1
  • Alireza Salmanian 2
1 Prof., Department of Leadership and Human Capital, Faculty of Public Administration and Organizational Sciences, College of Management, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 MS.c., Department of Leadership and Human Capital, Faculty of Public Administration and Organizational Sciences, College of Management, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Objective
The latest approach in budgeting is entrepreneurial budgeting, where strategic plans, motivational drivers, and accountability are integrated within the budget framework and connected to citizens as a whole package. The success of entrepreneurial budgeting is based on its previous performance budgeting, which requires articulating the mission, measurable objectives, performance actions for efficiency and effectiveness, and feedback loops for utilization through citizen satisfaction surveys and focused groups. Performance budgeting focuses on accountability and assigns responsibility to the heads of the organization and program managers. With sufficient accountability and performance indicators, policymakers can trust bureaucratic systems to decentralize budget spending authority. The budget is allocated to organization managers in a lump sum to manage it as they see fit. In return for this significant trust in government managers, it is expected that they provide evidence of success in their achievements based on their performance outcomes. In Iran and recent years, there has been a strong emphasis on moving towards budgeting based on performance budgeting, but generally, budgeting in Iran has usually been a combination of two types of budgeting, incremental and programmatic. It can be argued that due to the commonalities between performance-based budgeting and entrepreneurial budgeting, The endeavour towards entrepreneurializing the budget in the country not only does not conflict with past programs but will complement them. In the present study, initially, we seek to identify the obstacles to entrepreneurializing the government budget of Iran and secondly propose appropriate solutions.
Methods
The approach of this research is qualitatively analyzing the content by the analysis of data obtained from semi-structured interviews with 18 experts, practitioners, and stakeholders in public budgeting. In this research, initially, by using the library method and reviewing domestic and foreign books and articles, the theoretical foundations and research background will be examined. Then, the primary research data will be collected based on the research background and semi-structured interviews and the interview information will be coded.
Results
Obstacles to entrepreneurial budgeting of the Iranian government fall into five legal groups (gap between budget and upper-level documents, inflexibility of laws, weakness of tax laws, lack of transparency, lack of review in budget-receiving organizations), regulatory (weak administrative structure, wrong organizational culture, lack of organizational entrepreneurship, lack of specialization and meritocracy, commandment of the system of nepotism). The legislative (relationship between parliament and government, structure of interests, technical competence of representatives, governance of local and regional perspectives), executive (oil rent, government inefficiency, technical and structural problems, governance of political and ideological perspectives, economic instability), and supervisory (traditional approach, multiple supervisory institutions, lack of universal supervision) have been classified; under each, the most important relevant issues are listed and explained
Conclusion
By analyzing the data obtained from interviews and reviewing and delving into the comprehensive themes, three components of governance structure, mismanagement of oil revenues, and weak domestic production and civil society can be identified as the roots of emerging problems and other obstacles in establishing entrepreneurial budgeting in the country. In this way, the solutions for establishing this budgeting system in the country pass through solving these issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Entrepreneurial budgeting
  • Entrepreneurship in government
  • Entrepreneurial spirit in budgeting
  • Iranian government budget
  • thematic analysis
سلمانیان، علیرضا (۱۴۰۰). بررسی موانع و راهکارهای بودجه ریزی کازآفرینانه در بودجه دولتی ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
مرزبان، شیرمراد؛ مقیمی، سید محمد و عربیون، ابوالقاسم (۱۳۹۰). تأثیر جو کارآفرینی سازمانی بر رفتار کارآفرینانه مدیران. فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، (21 و 22)، 1-25.
مقدم چوکامی، نگین؛ امیرخانی، طیبه (1398). ارائه الگویی برای شفافیت بودجه در ایران. علوم مدیریت ایران، 13(52)، 51-83.
مقیمی، سید محمد (۱۳۸۳). عوامل مؤثر در کارآفرینی سازمانی در سازمان های بخش خدمات اجتماعی فرهنگی دولتی ایران. فرهنگ مدیریت، 2(7)، 27- 78.
مقیمی، سید محمد (1398). بودجه‌ریزی دولتی: نظریه‌ها، اصول و کاربردها از تنظیم تا کنترل (ویرایش دوم). تهران: راه‌دان.
میرزایی اهرنجانی، حسن و مقیمی، سید محمد (۱۳۸۲). ارائه الگوی مطلوب سازمانی برای سازمان های غیر دولتی ایران با استفاده از رویکرد کارآفرینی. دانش مدیریت، (62)، 101- 138.
 
References
Cothran, D.A. (1993). Entrepreneurial Budgeting: An Emerging Reform? Public Administration Review, 53(5), 445-454.
King, S.M. (1996). The Entrepreneurial Budgeting System of Texas Parks and Wildlife Department. Paper presented at the Annual American Society for Public Administration National Conference, Atlanta, July.
Lynch, T.D. & Lynch, C. (1996). Twenty-first Century Budget Reform: Performance, Entrepreneurial and Competitive Budgeting. Public Administration Quarterly, 20 (3), 255-284.
Marzban, Sh. & Moghimi, M. & Arabiyoun, A. (2011). The effect of organizational entrepreneurial climate on managers' entrepreneurial behavior. Modern Economy and Trade Quarterly, 21(22), 1-25. (in Persian)
Mirzayi Aharanjani, H. & Moghimi, M. (2003). Presenting the ideal organizational model for Iran's non-governmental organizations using the entrepreneurial approach. Management knowledge, 62, 101-138. (in Persian)
Moghadam Choukani, N. & Amirkhani, T. (2019). Providing a model for budget transparency in Iran. Iranian Management Sciences, 13(52), 51-83. (in Persian)
Moghimi, M. (2004). Effective factors in organizational entrepreneurship in Iran's governmental social and cultural service organizations. Management culture, 2(7), 27-78. (in Persian)
Moghimi, M. (2019). Public budgeting: theories, principles & Applications from preparation to control, (2th Ed.). Tehran: Rahdan. (in Persian)
Osborne, D. & Gabler, T. (1993). Reinventing Government. New York: Plume.
Salmanian, A. (2021). Investigating Barriers and Solutions of Entrepreneurial Budgeting in Iran's Public Budget. Msc., University of Tehran. (in Persian)