ارزشیابی آزاد از هدف خط‌‌مشی‌ گندم جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد، گروه مدیریت دولتی و سیاست‌گذاری عمومی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

2 استادیار، گروه مدیریت دولتی و سیاست‌گذاری عمومی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

هدف: اغلب، خط‌مشی‌ها را مبتنی بر اهدافشان ارزشیابی می‌کنند؛ اما بررسی‌های ارزشیابی برنامه‌های عمومی نشان ‏می‌دهد که ارزشیابیِ خودِ هدف، بیش و پیش از رسیدن خط‌مشی‌ها به اهداف اهمیت دارد. سرمنشأ این توجه ‏اساسی به ارزشیابی هدف، رویکرد «ارزشیابی آزاد از هدف» اسکریون است. یکی از خط‌مشی‌های مهم هر ‏کشور، خط‌مشی در قبال محصولات اساسی کشاورزی است و گندم، مهم‌ترین محصول اساسی ایران به‌شمار می‌رود. هدف از مقاله حاضر، ارزشیابی آزاد از هدفِ خط‌مشی گندم، متناسب با ارزش‌ها و اقتضاهای ‏اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران است.
روش: داده‌های پژوهش که از طریق مصاحبه و مرور اسناد گردآوری ‌شده‌اند با استفاده از روش ارزشیابی زمینه ‏در رویکرد جامع ارزشیابی ‏CIPP‏ استافل‌ بیم و ‏بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون نظریه‌محور (قیاسی) تحلیل شد.
یافته‌ها: با استفاده از نمودار وسیله ـ هدف، سلسله‌مراتبی از اهداف خط‌مشی گندم ارائه شده است. با استفاده از نمودار درخت اهداف، امکان تحلیل راهبردهای بدیل برای خودکفایی فراهم شده است. با شناسایی نیازهای کشاورزان و مردم، مؤلفه‌های زمینه‌ای خط‌مشی گندم در قالب مسائل، داشته‌ها، فرصت‌ها تحلیل شده است.
نتیجه‌‌گیری: نتایج پژوهش بیانگر نوعی از ‏جابه‌جایی اهداف در برنامه‌های کلیدی گندم کشور، توقف در سطحی از زنجیره وسیله ـ ‏هدف، یعنی قطع ‏واردات گندم و بازماندن از ادامه حرکت به‌سمت ارزش‌ها و اهدافِ مهم‌تر و نیز محدود شدنِ ‏دامنه ‏اهداف به افزایش تولید گندم است. پیوند عواقب برآمده از ضعف در دقت، عمق و وسعت اهداف این برنامه‌ها ‏با ‏مسائلی مانند نداشتن مدیریت و کمبود منابع آبی، دست‌مایه واکاوی کردن کل جهت‌گیری خط‌مشی گندم ‏کشور شده است.‏ نوآوری پژوهش حاضر، کاربست یکی از مدل‌های کلاسیک ارزشیابی در یک خط‌مشی مهم و واقعی کشور و نشان‌دادن کارآمدی آن است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Goal-Free Evaluation of Iran Wheat Policy

نویسندگان [English]

  • Morteza Teimourian 1
  • Seyyed Mojtaba Emami 2
1 Msc., Department of Public Administration and Public Policy, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran
2 Assistant Prof., Department of Public Administration and Public Policy, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Objective: Policies are often evaluated based on their goals, but public program ‎evaluation ‎studies indicate that evaluation of the goal itself is important, even more than ‎reaching ‎the goals. The Scriven "goal-‎free ‎evaluation" approach is the root of such primary focus on goal evaluation. One of the important policies of each country is its agricultural policy, ‎and wheat is considered as the most important basic product in Iran. The aim of this ‎paper is to conduct a goal-free evaluation ‎of wheat policy based on social, economic, and political values ‎and conditions in Iran. ‎
Methods: The research data were collected through interviews and reviewing the literature. The data ‎were then analyzed based on the context evaluation method in the comprehensive evaluation ‎approach (CIPP) ‎and utilizing the deductive theoretical thematic analysis method.
Results: A hierarchy of objectives of wheat policy goals is presented using the means-end diagram. By using objectives tree diagram, it is possible to analyze alternative strategies for self-sufficiency. By identifying the needs of farmers and people, the underlying context components of wheat policy are analyzed in terms of issues, assets, and opportunities.
Conclusion: The results indicated a kind of displacement of goals in key wheat ‎programs, a ‎pause at the specific level of the means–end chain (i.e. stopping wheat ‎imports), and staying ‎away from moving towards higher values and goals, and limiting the scope of ‎goals to increase ‎wheat production. The link between the consequences of weakness in ‎accuracy, depth, and breadth of ‎ goals in such programs with other issues such as lack of ‎management and shortage of water resources, ‎are causes of questioning the overall policy ‎orientation of wheat in the country.‎ This research innovation is applying one of the classic evaluation model for evaluating an important real policy in Iran and presenting its efficiency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public policy evaluation
  • Wheat policy
  • Goal-free evaluation
  • CIPP
  • Means–end chain

مراجع

احمدی، کریم؛ عبادزاده، حمیدرضا؛ عبدشاه، هلدا؛ کاظمیان، آرزو؛ رفیعی، مریم (1397). آمارنامه کشاورزی سال زراعی 96-1395. تهران: وزارت جهادکشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات.
امیراحمدی، بهرام (1370). بررسی مصرف نان در ایران. بررسی‌های آمار رسمی ایران، 30(7)، 15-29.‏
‏پورعزت، علی‌اصغر؛ روزبهانی، خدیجه؛ طاهری عطار، غزاله؛ سعدآبادی، علی‌اصغر (1393). سازمان به‎مثابه ققنوس: تأملی بر زندگی و مرگ سازمان‌های اجتماعی (مطالعه موردی: جهاد سازندگی). مدیریت دولتی، 6(3)، 419-436.
حسنقلی‌پور، حکیمه؛ امیری، مجتبی؛ پورعزت، علی‌اصغر (1396). توسعه مدل ارزشیابی خط‌مشی نگهداشت اثربخش اعضای هیئت علمی در آموزش عالی. مدیریت دولتی، 9(3)، 489-516.
حیدری، خلیل؛ اسماعیلی‌پور، الهام (1389). بررسی الگوی مصرف نان در ایران. بررسی‌های بازرگانی، 40(8)، 2-20.‏
رحیمی، محمدرضا (1395‏). روش‌های ارزشیابی خط‌مشی عمومی با رویکرد اسلامی. اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 13، 59-76.
رضایی‌منش، بهروز؛ عبدالحمید، مهدی؛ پورعزت، علی‌اصغر؛ عبدالحمید و ‏شریف‌زاده، فتاح (1393‏). الگوی ارزشیابی خط‌مشی‌های عمومی در پرتو معرفت علوی. راهبرد فرهنگ، 7(28)، 123-152.
سوداگر، هاشم؛ امیری، علی نقی؛ امامی سیدمجتبی (1397). واکاوی و تحلیل مفهوم خط‌مشی عمومی: ماهیت، صفات و غایت. مدیریت دولتی،10(4)، 503-528.
شکری، زینت؛ دانایی‌فرد، حسن؛ خیرگو، منصور؛ فانی، علی‌اصغر (‏‏1397‏). فصلنامه مدیریت سازمان‌های دولتی، 6(2)، 79-94.
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، 5(2)، 151-198.
‏فاطمی امین، سید رضا؛ مرتضایی، اشرف (1392). برنامه راهبردی زنجیره تأمین فراورده‌های غذایی. تهران: جهاد ‏دانشگاهی، واحد شهید بهشتی.‏
فتحی، فاطمه؛ جهانگیری، علی؛ طاهرپور، (1395‏). ارزشیابی سیاست‎های کلی اصل 44 در حوزه صنعت، معدن و تجارت. فصلنامه فرایند مدیریت و توسعه، 29(1)، 71-98.
‏قصوری، شکوفه؛ حقیقی عبدالحمید (1394). مصرف نان خانوارهای ایرانی طی سال‌های 1386-1392. آمار، 3(4)، ‏‏46-52.‏
قلی‌پور سوته، رحمت‎الله؛ عطاران، جواد؛ وطن‌دوست، بابک (‏‏1396‏). ارزشیابی خط‌مشی عمومی هدفمندکردن یارانه‌ها: از آغاز تا پایان دوره تصدی دولت دهم. راهبرد، 83، 27-50.
گرجی‌پور، حسین؛ خاشعی، وحید؛ اسلامبولچی، علیرضا؛ ‏اصغری صارم، علی (1398‏). الگوی ارزشیابی فرایند خط‎مشی‎گذاری فرهنگی با رویکرد مطالعه کیفی اسناد فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. مدیریت دولتی، 11(1)، 47-72.
محمدی، پیمان؛ دانایی‌فرد، حسن؛ ذوالفقارزاده، محمدمهدی (‏‏1397‏). بررسی دلالت‎های واقع‎گرایی انتقادی در ارزشیابی خط‎مشی علم، فناوری و نوآوری. مدیریت دولتی، 10(3)، 357-386.
مرکز آمار ایران (1394). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی کل کشور- 1393. تهران: مرکز آمار ایران، دفتر ریاست، روابط عمومی و همکاری‌های بین‌الملل.
مهدی‎‌خواه، محمد مهدی؛ خانی جزنی، جمال؛ امامی، سید مجتبی؛ رمضان‌پور نرگسی، قاسم (1396). گونه‌شناسی ذهنیت خط‌مشی‌گذاران علم و فناوری در خصوص خودکفایی؛ پژوهشی مبتنی بر روش‌شناسی کیو. فصلنامه بهبود مدیریت، 12(2). 83-103.
مهدی ‌خواه، محمد مهدی؛ خانی جزنی، جمال؛ امامی، سید مجتبی؛ رمضان‌پور نرگسی، قاسم (1396). نوع‌شناسی ریشه‌های مشاجره خط‌مشی در کشور (مطالعه موردی: خط‌مشی خودکفایی). مدیریت دولتی، 9(4)، 539-568.
‏هاولت، مایکل؛ رامش، ام (1380). مطالعه خط‌مشی عمومی (عباس منوریان و ابراهیم گلشن، مترجمان). ‏تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.‏
 
References
Abedi Jafari, H., Taslimi, M., Faghihi, A., & Sheikhzade, M. (2011). Thematic Analysis and Thematic Networks: A Simple and Efficient Method for Exploring Patterns Embedded in Qualitative Data Municipalities). Strategic Management Thought, 5(2), 151-198.
(in Persian)
Ahmadi, K., Ebadzadeh, H., Abdshah, H., Kazemian, A., & Rafiei, M (2017). The Annual Statistics of Agriculture 1395-1396. Tehran: Ministry of Agriculture, Deputy of Planning and Economics, Information and Communication Technology Center. (in Persian)
Amir Ahmadi, B. (1991). The Study of Bread Consumption in Iran. Iranian Journal of Official Statistics Studies, 30(7), 15-29. (in Persian)
Chambers, R. G. (2002). Information, Incentives, and the Design of Agricultural Policies. In Gardner, B. L., & Rausser, G. C. (2002). Handbook of Agricultural Economics. 2, 1751-1825.
Christie, C. A., & Alkin, M. C. (2013). An Evaluation Theory Tree. In Alkin, M. (2013).  Evaluation Roots: A Wider Perspective of Theorists’ Views and Influences. Calif.: Sage. 11-57.
Christie, C., & Alkin, M. (2005). Objectives-Based Evaluation. In Mathison S. (2005). Encyclopedia of Evaluation, 282-286.
Dunn, W.N. (2015). Public policy analysis. Routledge. Available online at ‎https://books.google.com.‎
Fatemi Amin, S.R., & Mortazaei, A. (2014). The Food Products Supply Chain Strategic Plan. Tehran: Iranian Academic Center for Education, Culture & Research, Beheshti Center. (in Persian)
Fathi, F., Jahangiri, A., & Taherpoor, H. (2016). Evaluation of the General Policies of Article 44 in Industry, Mines and Trade Fields. Management and Development Process Quarterly, 29(1), 71-98. (in Persian)
Ghasvari, Sh., Haghighi, A. (2016). Bread Consumption of Iranian Households in the Years 2007-2014. Statistics, 3(4), 46-52. (in Persian)
Gholipour Soteh, R., Attaran, J., & Vatndost, B (2017). Evaluation of target subsidies public policy: from the beginning to the end of the tenth state. Journal of Rahbord, 83, 27-50.(in Persian)
Gorjipour, H., Khashei, V., Eslambolchi, A.R., & Asghari Sarem, A (2019). Developing the Evaluative Model for Cultural Policy Making Process based on Qualitative Study of Cultural Documents of Islamic Republic of Iran. Journal of Public Administration, 11(1), 47-72. (in Persian)
Grant, W. (2006). Agriculture and food. In Peters B. G., & Pierre, J. (2006). Handbook of public policy. 309-321.
Grant, W. (2010). Policy instruments in the common agricultural policy. West European Politics, 33(1), 22-38.
Hasangholipour, H., Amiry, M., & Pourezzat, A.A. (2017). Developing a Model for the Evaluation of Effective Retention Policy for Faculty Members in Higher Education. Journal of Public Administration, 9(3), 489-516. (in Persian)
Heidari, KH., Esmaeilpour, E. (2010). The Study of Pattern of Bread Consumption in Iran. Trading Reviews, 40(8), 2-20. (in Persian)
Howlett, M., Ramesh, M. (2001). Studying Public Policy (A. Monavarian & E. Golshan, Trans). Tehran: Public Management Teaching Center. (in Persian)
Mahdikhah, M.M., Khanijazani, J., Emami, S.M., & Nargesi, GH. (2018). Exploring Perspectives of Self-Sufficiency among Science and Technology Policymakers; Application of Q Methodology. Journal of Management Improvement, 12(2), 83-103.
(in Persian)
Mahdikhah, M.M., Khanijazani, J., Emami, S.M., & Nargesi, GH. (2018). Typology of the Origins of Policy Controversies in the Islamic Republic of Iran; Case Study: Self-Sufficiency Policy. Journal of Public Administration, 9(4), 539-568. (in Persian)
Mathison, S. (2005). Encyclopedia of evaluation. Sage.
Mohammadi, P., Danaeefard, H., & Zolfagharzade, M.M. (2018). The Study of Critical Realism Implications in Evaluation of Science, Technology and Innovation Policy Making. Journal of Islam and Management Researches, 10(3), 357-386. (in Persian)
Pourezzat, A. A., Rozbahani Kh., Taheri Attar, Gh., & Sadabadi A. A. (2014). Organization as a Phoenix: Reflection on Life and Death in Community Organizations (Case Study: Jihad Sazandegi). Journal of Public Administration, 6(3), 419-436. (in Persian)
Rahimi, M.R. (2016). The Assessment Methods of Public Policy with an Islamic Approach. Journal of Public Administration, 13, 59-76. (in Persian)
Rezai-manesh, B., Abdulhamid, M., Pourezat, A.A., & Sharifzadeh, F. (2014). Model of Evaluation of Public Policies in the Light of Alavid Knowledge. Journal of Strategy for culture, 7(28), 123-152.(in Persian)
Scriven, M. (1974). Evaluation Perspectives and Procedures. In Popham, W. J. (1974). Evaluation in Education: Current Applications.
Scriven, M. (1991a). Evaluation thesaurus. Sage.
Scriven, M. (1991b). Prose and cons about goal-free evaluation. Evaluation Practice, 12(1), 55-62.
Shokri, Z., Danaee Fard, H., Kheirgoo, M., & Fani, A.A. (2017). How to Evaluate the Quality of Public Policies in Iran: Exploration’s Mixed Methodology Research. Quarterly Journal of Public Organzations Management, 6(2), 79-94. (in Persian)
Smith, K. B., & Larimer, C. W. (2009). The Public Policy Theory Primer. Westview Press.
Sodagar, H., Amiri, A., & Emami, S.M. (2018). An Analysis of the Concept of Public Policy: Nature, Traits, Ending. Journal of Public Administration, 10(4), 503-528. (in Persian)
Statistics Center of Iran (2016). Detailed Results of the General Census of the Whole Country – 2015. Tehran: Statistics Center of Iran, Presidential office, Public Relations and International Cooperation.
Stufflebeam, D. L. (1983). The CIPP model for program evaluation. In. Madaus, G. F., Scriven, M. S., & Stufflebeam, D. L. (1983). Evaluation models. Dordrecht: Springer, 117-141.
Stufflebeam, D. L. (2000). The CIPP Model for Evalutaion. In Stufflebeam, D. L., Madaus, G. F., & Kellaghan, T. (2000). Evalutaion Models: Viewpoints on Educational and Human Services Evaluation. Boston, MA: Kluwer Academic. 280-317.
Stufflebeam, D. L. (2003). The CIPP model for evaluation. In Kellaghan, T., & Stufflebeam, D.L. (2003). International handbook of educational evaluation. Dordrecht: Springer, 31-62.
Stufflebeam, D. L. (2004). The 21st century CIPP model: Origins, Development, and Use. In Alkin, M. (2004).  Evaluation Roots. 245-266.
Stufflebeam, D. L. (2013). The CIPP evaluation model: status, Origin, Development, Use, and Theory. In Alkin, M. (2004).  Evaluation Roots: A Wider Perspective of Theorists’ Views and Influences. 243-260.
Stufflebeam, D. L., & Coryn, C. L. (2014). Evaluation theory, models, and applications. John Wiley & Sons.
Stufflebeam, D. L., & Zhang, G. (2017). The CIPP evaluation model: How to evaluate for improvement and accountability. Guilford Publications.
Thissen, W. H., & Walker, W. E. (2013). Public Policy Analysis: New Developments. Springer.
Tucker, J. G. (2005). Goal. In Mathison S. (2005). Encyclopedia of evaluation. Sage.
Tucker, J. G. (2005). Objectives. In Mathison S. (2005). Encyclopedia of evaluation. Sage.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار