ارائه الگوی توانمندسازی رهبری ازطریق معنا‌‌‌‌پردازی با بهره‌گیری از اسکریپت‏های رفتاری و شناختی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.

2 استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت دولتی و علوم سازمانی، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.

4 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت رفتاری، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران.

10.22059/jipa.2024.372238.3471

چکیده

هدف: رهبری همواره به‌عنوان رکن اساسی در گروهی از انسان‌ها، خواه در تعریف نقش آن‌ها در اجتماع و خواه در سازمان‌ها مطرح بوده است. حرکت به‌سوی هدف و در مسیر ارزش‌های تعریف شدۀ سازمان، بسیار از رهبری حاکم بر آن سازمان تأثیر می‌پذیرد. آن گونه که در تعاریف رهبری آمده، رهبری توانایی تغییر در ارزش‌ها، باورها و نگرش افراد و اغلب از طریق نفوذ بر افراد تحت هدایت است. نکته حائز اهمیت، شکل‌دهی مدل ذهنی افراد در مسیر حرکت به‌سوی اهداف و ارزش‌های پیش روی سازمان است. در عصر کنونی، با افزایش سرعت انتقال اطلاعات، تفکیک سره از ناسره در روند اتخاذ تصمیم صحیح و متناسب دشوار است؛ به‌ویژه در مواجهه با بحران‌های متوالی و تغییرات محیطی که به‌دنبال آن پیچیدگی معناپردازی روی می‌دهد. غوطه‌وری در حجم عظیمی از اطلاعات وعدم تناسب آن با زمان در دسترس برای تصمیم‌گیری، قدرت تجزیه‌وتحلیل را به‌شدت کاهش می‌دهد و به‌طور مستقیم بر نتیجه مؤثر است. چگونگی شکل‌دهی مدل ذهنی افراد، تعیین‌کننده واکنش آن‌ها به کنش‌های محیطی، تصمیم و نیز باور آن‌ها به صحت انتخاب‌های خود، طی فرایند تصمیم‌گیری و واکنش است. به عبارتی دیگر، درک افراد از واقعیت، گاه از خود آن واقعیت بااهمیت‌تر است. پژوهش حاضر با هدف بررسی کارکرد فرایند معناپردازی در توانمندسازی رهبران، از طریق دو ابزار اسکریپت‌های رفتاری و اسکریپت‌های شناختی اجرا شده است.
روش: با توجه به محدودیت منابع در حوزۀ پژوهش، از نظریۀ داده‌بنیاد استفاده شد. این پژوهش از حیث رویکرد، مبتنی بر پارادایم تفسیری و از حیث روش، در زمرۀ تحقیقات کیفی است. در این روش استقرایی، از یک حرکت رو به عقب نیز بهره گرفته شده است. در پژوهش حاضر، در مجموع به بررسی ۱۱۱گروه تصادفی شاغل در شرکت‌های فعال در صنعت داروسازی و در رده‌های مختلف سازمانی پرداخته شده است.
 
یافته‌ها: از آنجاکه راه ارزیابی رهبر از پیروان او می‌گذرد، مصاحبه در گروه‌هایی در رده‌های مختلف سازمان، با حضور رهبر گروه و حداقل دونفر از پیروان او صورت پذیرفت. نتایج پس از کدگذاری تحلیل و پیاده‌سازی شد. ۸ مؤلفه از اسکریپت‌های شناختی، ۴ مؤلفه از اسکریپت‌های رفتاری در فرایند معناپردازی منجر به توانمندسازی رهبری شناسایی شد.
نتیجه‌گیری: بررسی‌های حاصل از مصاحبه‌ها و کدگذاری‌ها نشان داد که معناپردازی با کمک دو ابزار اسکریپت‌های رفتاری و اسکریپت‌های شناختی، به‌عنوان دو بازو در فرایند معناپردازی برای بهبود مدل ذهنی، به توانمندسازی رهبر منجر می‌شود. توانمندسازی رهبری، رهبر را به‌سویی می‌برد که پیرو و رهبر، هر یک در جایگاه خود، بهترین واکنش را در مواجهه با بحران، تغییر و انتخاب‌های پیش رو و در راستای کسب اهداف سازمان از خود نشان دهند و این بهبود مدل ذهنی، از طریق معناپردازی در راستای ارزش‌های سازمان صورت می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Presenting a Leadership Empowerment Model through Sense-making by Using the Cognitive and Behavioral Scripts

نویسندگان [English]

  • Hamid Zare 1
  • Aliasghar Pourezzat 2
  • Hasan Zareei Matin 3
  • Arezoo Salmani 4
1 Prof., Department of Business Management, Faculty of Management and Accounting, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran.
2 Prof., Department of Public Administration, Faculty of Public Administration and Organizational Sciences, College of Management, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 Prof., Department of Public Administration, Faculty of Management and Accounting, Farabi Campus, University of Tehra, Qom,
4 PhD Candidate, Department of Behavioral Management, Faculty of Management and Accounting, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran.
چکیده [English]

Objective
Leadership has consistently been recognized as a fundamental element in any group of individuals, playing a critical role whether in defining their roles within society or within the structural confines of an organization. Effective leadership within an organization is crucial for steering its members toward the attainment of established goals and upholding the values defined by the organization. Leadership is extensively defined as the ability to significantly alter the values, beliefs, and attitudes of people, primarily exerting this influence through persuasive and strategic interactions. A crucial aspect of effective leadership involves strategically shaping the mental models of individuals to ensure alignment with the organization’s objectives and foundational values. In today’s era, which is characterized by a remarkably rapid pace of information transmission, distinguishing between good and bad decisions becomes particularly challenging, especially in the face of ongoing crises and environmental changes that introduce significant complexity to the process of sense-making. Indeed, in many scenarios, an individual’s perception of reality can hold more significant implications than reality itself. This research initiative was undertaken with the aim of exploring how the sense-making process can significantly enhance leadership capabilities through the systematic deployment of behavioral scripts and cognitive scripts.
Methods
Considering the limited resources available in this specific area of study, the grounded theory approach was adopted. This research is firmly grounded in an interpretive paradigm and is classified under qualitative methodologies, employing an inductive approach that also incorporated a retrospective analysis to deepen the understanding of the underlying themes. In this extensive study, a total of 111 randomly selected groups operating at various organizational levels within companies active in the pharmaceutical industry were meticulously examined to gather a broad spectrum of insights.
Results
The evaluation of leadership effectiveness is predominantly conducted through a detailed analysis of a leader’s followers; hence, interviews were strategically conducted with groups at different organizational levels, always involving the presence of the group leader and at least two of his or her followers. Following the meticulous collection of data, the responses were carefully coded, rigorously analyzed, and the insightful findings subsequently implemented. The thorough analysis revealed eight distinct components of cognitive scripts and four components of behavioral scripts that play significant roles in the sense-making process, thereby facilitating effective leadership empowerment.
Conclusion
The in-depth insights derived from the interviews and the subsequent coding processes demonstrated that effective sense-making, significantly augmented by the strategic use of behavioral scripts and cognitive scripts, profoundly improves the mental models within an organization, leading to enhanced leadership empowerment. This empowerment equips leaders and their followers to exhibit optimal responses in their roles when confronted with crises, changes, and decisions that are impending, thereby aligning effectively with the strategic goals of the organization. The intricate process of enhancing the mental model, which is crucial for the cultivation of effective leadership, is achieved through diligent and methodical sense-making that respects and incorporates the core values of the organization

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behavioral scripts
  • Cognitive scripts
  • Leadership empowerment
  • Sense-making

مراجع

آبسالان، زری؛ قلی‌پور، آرین؛ مقیمی، سید محمد (1400). شناخت تجارب زیسته کارکنان از فضای کاری؛ پژوهش پدیدارشناسانه. فصلنامه علوم مدیریت ایران، 16(63)، 11-22.
چوب فروش‌زاده، آزاده؛ کلانتری،  مهرداد و مولوی، حسین (1388). اثربخشی مدیریت شناختی رفتاری استرس بر بهزیستی ذهنی زنان نابارور. روان‌شناسی بالینی، 1(4)، 1-9.
دلاور، علی (1383). مبانی نظری و عملی پژوهش، تهران، رشد.
عباسی، طیبه؛ فانی، علی اصغر (1384). مهارت‌های شناختی و مدیریت مسیر شغلی: بررسی رابطه بین مهارت خودآگاهی، شناخت روابط بین فردی، شناخت محیطی و مدیریت مسیر شغلی مدیران در وزارت آموزش و پرورش. پژوهش‏های مدیریت در ایران، 9(3)، 101- 120.
قلی‌پور، آرین؛ ندا محمد اسماعیلی و پارسا، فریبا (1397). بررسی تأثیر مبادله رهبر ـ پیرو بر حسادت سازمانی (مطالعه موردی: کارکنان ستاد بانک ملی ایران). مدیریت دولتی، 10(3)، 415- 442.
کاظمی، آذر؛ آقایی، اصغر؛ آتش‌پور، حمید و فلاحیان، رویا (1393). تأثیر آموزش مدیریت شناختی ـ رفتاری (CBM) بر کیفیت زندگی دانشجویان دانشگاه آزاد خوراسگان (اصفهان)، روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 5(17)، 21-37.
گال، جویس؛ بورگ، والتر؛ گال مردیت دامین (1383). روش‏های تحقیق کمّی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی (محمد خیر، خسرو باقری، منیجه شهنی‌ییلاق، علیرضا کیامنش، محمدجعفر پاک‌سرشت، حمیدرضا عریضی، احمدرضا نصر، محمود ابوالقاسمی، زهره خسروی، مترجمان). تهران: انتشارات سمت و دانشگاه شهید بهشتی.
مهدی‌زاده، ایرج؛ رجایی‌پور، سعید و سیادت، سیدعلی (1402). پیش‌بینی و تبیین سکوت سازمانی با استفاده از راهبردهای رهبری مثبت‌گرا و نقش میانجی توانمندسازی روان‌شناختی. مدیریت دولتی، 15(1)، 67- 93.
هولستی، اُل ـ آر (۱۳۷۳). تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی (نادر سالارزاده امیری، مترجم)، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
هومن، حیدرعلی (1385). راهنمایی علمی پژوهش کیفی. تهران: سمت.
 
References
Abbasi, T. & Fani, A. (2005). Cognitive Skills and Career Path Management: A Study of the Relationship between Self-Awareness Skills, Interpersonal Relationship Cognition, Environmental Cognition, and Career Path Management of Managers in the Ministry of Education. Lecturer in Humanities, Management Research in Iran, 9(3), 101-120.
(in Persian)
Absalan, Z., Gholipour, A., & Moghimi, S. M. (2021). Understanding the employees lived experiences of workspace: A phenomenological research. Iranian journal of management sciences, 16(63), 31-52. (in Persian)
Charmaz, K. (2002). Qualitative Interviewing and Grounded Theory Analysis, in Handbook of Interview Research, Context & Method. London, Sage.
Charmaz, K. (2008). Grounded Theory as an Emergent Method. In Hesse Biber, Sharlene Nagy and Patricia Leavy (Ed). Hand book of emergent method (pp.155-172), New York, Division of Guilford publication.
Cheng, S. C. (2014). Effects of socio-cognitive conflicts on group cognition and group performance (Doctoral dissertation).
Choobforoushzade, A., Kalantari, M. & Moloudi, H. (2010).  The Effectiveness of Cognitive Behavioral Stress Management on Subjective Well-Being in Infertile Women. Journal of Clinical Psychology, 1(4), 1-9. (in Persian)
Delavar, A. (2004). Theoretical and Practical Foundations of Research, Tehran, Roshd.
(in Persian)
Dóci, E., Stouten, J. & Hofmans, J. (2015). The cognitive-behavioral system of leadership: cognitive antecedents of active and passive leadership behaviors. Frontiers in psychology, 6, 1344.
Foldy, E., Goldman, L. & Ospina, S. (2008). Sense giving and the role of cognitive shifts in the work of leadership, The Leadership Quarterly, 19(5), 514- 529.
Gall, J., Borg, W. & Gall, M.D. (2004). Quantitative and Qualitative Research Methods in Educational Sciences and Psychology (Mohammad Kheir, Khosro Bagheri, Manijeh Shahni Yelagh, Alireza Kiamanesh, Mohammad Jafar Pakseresht, Hamidreza Arizi, Ahmadreza Nasr, Mahmoud Abolghasemi, Zohreh Khosravi, Translators). Tehran: Samt Publications and Shahid Beheshti University. (in Persian)
Gholipour, A., Mohammadesmaeili, N., Parsa, F. (2018). The Effect of Leader-member Exchange on Organizational Envy (Case of Study: A Survey on Iran's Melli Bank's Staff). Journal of Public Administration, 10(3), 415-442. doi: 10.22059/jipa.2018.262557.2324 (in Persian)
Chen, G., Kirkman, B. L., Kanfer, R., Allen, D. & Rosen, B. (2007). A multilevel study of leadership, empowerment, and performance in teams. Journal of applied psychology, 92(2), 331.
Gillham, B. (2000). The Research Interview, London, Routledge.
Gioia, D.A. & Chittipeddi, K. (1991). Sensemaking and sensegiving in strategic change initiation. Strategic Management Journal, 12(6), 433-448.
Holsti, L. R. (1994). Content Analysis in Social Sciences and Humanities. (Nader Salarzadeh Amiri, translator), Tehran: Allameh Tabataba'i University. (in Persian)
Hooman, H. (2006). Scientific Guidance of Qualitative Research. Tehran: Samt pub.
(in Persian)
Kazemi, A., Aghaei, A., Atashpour, H., & Falahian, R. (2014). The Effect of Cognitive Behavioral Management Training on the Quality of Life of the Students of Azad Khorasgan University. Psychological Models and Methods, 5(17), 21-37. (in Persian)
Kozlowski, S. W. & Salas, E. (Eds.). (2009). Learning, training, and development in organizations. Taylor & Francis.
Krueger, N.F. (2003). The Cognitive Psychology of Entrepreneurship. In: Acs, Z.J., Audretsch, D.B. (eds) Handbook of Entrepreneurship Research. International Handbook Series on Entrepreneurship, vol 1. Springer, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/0-387-24519-7_6.
Mehdizadeh, I., Rajaeepor, S. & Siadat, S. A. (2023). Organizational Silence and Positive Leadership Strategies: The Mediating Role of Psychological Empowerment. Journal of Public Administration, 15(1), 67-93. doi: 10.22059/jipa.2022.348537.3213(in Persian)
Memon, A. & Bull, R. (1999), Handbook of the Psychology of Interviewing, New York, John Wiley & Sons.
Mumford, M., Friedrich, T., Caughron, J. & Byrne, C. (2007). Leader Cognition in real world settings: How do leadres think about crises? The Leadership Quarterly, 18 (6)515-543.
Nataliya, P. (2015). Cognitive management in the information society context. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 166, 456-459.
Nonaka, I. & Takeuchi, H. (1995). The knowledge creating company: How Japanese companies create the dynamics of innovation, New York: Oxford University Press.
Pech, R. (2003). Developing a leadership knowledge architecture: A cognitive approach. Leadership & Organization Development Journal, 24(1), 32-42.
Rubin, H. J. & Rubin, I. S. (2005). Qualitative Interviewing, London, Sage.
Seale, C. (1999). The Quality of Qualitative Research, London, Sage.
Shondrick, S. J., Dinh, J. E. & Lord, R. G. (2010). Developments in implicit leadership theory and cognitive science: Applications to improving measurement and understanding alternatives to hierarchical leadership. The Leadership Quarterly, 21(6), 959-978.
Steigenberger, N. (2015). Emotions in sensemaking: A change management perspective. Journal of Organizational Change Management, 28(3), 432-451.
Strauss, A. & Corbin, J. (1998). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory (3th ed.).
Tsai, C. Y. (2015). Effects of behavioral scripts on leadership processes: A cognitive and multilevel perspective. State University of New York at Binghamton.
Vurdelja, I. (2011). How leaders think: Measuring cognitive complexity in leading organizational change. Antioch University.
Waldman, D.A., Balthazard, P.A. & Peterson, S.J. (2011). Social cognitive neuroscience and leadership. The Leadership Quarterly, 22(6), 1092- 1106.
Webber, J. & Plotts, C. (2008). Emotional and behavioral disorders: Theory and practice. Boston, MA: Pearson, Allyn, Bacon, Inc.
Weick, K. (1995). Sense Making in Organization, Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
Weick, K., Sutcliff, K.M., & Obstfeld, D. (2005). Organizing and Process of Sense making. Organization Science, 16 (4), 409-421.
Weick, K.E. (1996). Drop Your Tools: An Allegory for Organizational Studies. Administrative Science Quarterly, 41(2), 301-313.
Wilkinson, D. & Birmingham, P. (2003). Using Research Instruments: A Gide for Researchers, London, Routledge Flamer.
Willis, J. W. (2007). Foundations of Qualitative Research, London, Sage.
Wofford, J. C. & Goodwin, V. L. (1994). A cognitive interpretation of transactional and transformational leadership theories. The Leadership Quarterly, 5(2), 161-186.
Yammarino, F. J., Dionne, S. D., Chun, J. U. & Dansereau, F. (2005). Leadership and levels of analysis: A state-of-the-science review. The leadership quarterly, 16(6), 879-919.
مدیریت دولتی
دوره 16، شماره 2
1403
صفحه 249-281

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار